Ten artykuł dotyczy podstawowego pojęcia memetyki. Zobacz też: mem – litera alfabetu hebrajskiego. Mem (od gr. mimesis, 'naśladownictwo') – w memetyce to nazwa jednostki ewolucji kulturowej, analogicznej do genu, będącego jednostką ewolucji biologicznej. Termin został wprowadzony przez biologa Richarda Dawkinsa w książce Samolubny gen. Memy powielają się poprzez naśladownictwo, w procesie ich replikacji działa dobór naturalny. Podlegają również mutacji.
Aktualnie w memetyce istnieją równolegle alternatywne definicje pojęcia memu:
- mem jest jednostką informacji kulturowej, zapisanej w mózgu. Jego oddziaływanie jest widoczne dzięki obserwacji efektów socjotypowych,
- mem jest jednostką informacji zapisanej w mózgu lub na innym nośniku: w książce, na płycie CD, na ulotce reklamowej itd. W tym przypadku pojęcie memu i socjotypu się zlewają,
- mem jest autonomiczną strukturą neuronalną w mózgu, będącą nośnikiem informacji kulturowej.
Spis treści
Definicje memu
Glen Grant: zaraźliwy wzorzec informacji, powielany przez pasożytniczo zainfekowane ludzkie umysły i modyfikujący ich zachowanie, powodujący, że rozprzestrzeniają oni ten wzorzec. Pojedyncze hasła, melodie, ikony, wynalazki i mody są typowymi memami. Idea czy wzorzec informacji nie jest memem, dopóki nie spowoduje, że ktoś go powieli. Cała przekazywana wiedza jest memetyczna.H. Keith Henson: memom udaje się przetrwać w świecie, ponieważ ludzie przekazują je innym ludziom, wertykalnie – następnym pokoleniom i horyzontalnie – swoim ziomkom. Proces jest analogiczny do tego, w jakim geny wierzby powodują, że wierzby-drzewa rozsiewają te geny albo do procesu, w którym wirus przeziębienia powoduje, że kichanie go rozsiewa.
Peter J. Vajk: w przeciwieństwie do genów, memy nie są zapisywane w żadnym uniwersalnym kodzie w ludzkich umysłach czy kulturze. Np. perspektywa zbieżna w malarstwie, która pojawiła się w XVI wieku, może być przekazywana wśród Niemców, Anglików czy Chińczyków. Może być opisana słowami, równaniami algebraicznymi czy rysunkami. Niezależnie od tego, w jakiej formie ten mem będzie transmitowany, przejawia się w rozpoznawalnym elemencie realizmu, który pojawi się w dziełach sztuki, wytworzonych przez artystów zainfekowanych tym memem.
Lee Borkman: memy, tak jak geny, różnią się swoim przystosowaniem do przetrwania w środowisku ludzkim. Niektóre rozmnażają się jak króliki, ale mają bardzo krótki żywot (mody), podczas gdy inne reprodukują się wolno, ale utrzymują się przez wieki (religia). Przystosowanie memu nie jest równoznaczne ani koniecznie powiązane z przystosowaniem organizmu. Np. mem 'palenie jest fajne' jest bardzo dobry dla samego siebie, ale w dużym stopniu zabójczy dla swego gospodarza.
Podział memów
Richard Brodie podzielił memy na:- memy-kategorie – memy, którymi kroimy świat na kawałki, klasyfikując i nazywając rzeczy,
- memy-strategie – przekonania dotyczące skutków i przyczyn,
- memy-skojarzenia – wiążą memy ze sobą: przyswojenie memu-skojarzenia sprawia, że pojawienie się danego obiektu wyzwala natychmiast odpowiednie uczucie.
Wynikiem ekspresji memów są socjotypy, przybierające postać języków, melodii, projektów, wartości moralnych i estetycznych, wzorów działania czy czegokolwiek innego, co można przyswoić dzięki internalizacji i co można przekazać innym jako całość poprzez proces obiektywizacji – eksternalizacji. Memy konkurują ze sobą o środowisko naturalne – o pamięć zawartą w ludzkich mózgach i o szersze środowisko, w którym się obiektywizują.
Memy, które zawierają nakaz samoreplikacji, nazywane są w memetyce wirusami umysłu.
Memy jako replikatory
Dawkins wymienił trzy cechy charakterystyczne jakiegokolwiek replikatora:- copying-fidelity: wierność kopiowania – im wierniejsza jest kopia, tym bardziej po kilku aktach kopiowania przypomina pierwotny wzorzec; jeśli obraz jest reprodukowany poprzez robienie kopii, oryginał wkrótce stanie się nierozpoznawalny,
- fecundity: płodność – im szybsze jest kopiowanie, tym więcej powstanie replikatorów. Przemysłowa maszyna drukarska produkuje więcej kopii tekstu niż kopiarka biurowa,
- longevity: długowieczność – im dłużej trwa jakakolwiek forma replikatora, tym więcej zostanie wykonanych z niej kopii. Obrazek wykonany patykiem na piasku może zniknąć, zanim ktokolwiek zrobi mu zdjęcie czy w jakikolwiek sposób zreprodukuje.
Geny mogą być transmitowane tylko z rodziców na dzieci (wertykalnie), memy mogą być transmitowane między jakimikolwiek dwiema jednostkami (horyzontalnie). W tym sensie są podobne do pasożytów. Do transmisji genów konieczne jest całe pokolenie. Memom replikacja zajmuje chwilę i mają potencjalnie znacznie większą fecundity. Z drugiej strony copying-fidelity memów jest znacznie mniejsza. Jeśli jakaś opowieść jest opowiadana jednej osobie przez inną, ostateczna wersja będzie bardzo różna od oryginału. Ta różnorodność czy niejasność prawdopodobnie najbardziej odróżnia memy od struktur DNA: wersja idei czy wierzenia każdej jednostki będzie różnić się od innych pod jakimś względem. Nie oznacza to, że ewolucja memów nie może być precyzyjnie wymodelowana/przedstawiona. Genetyka była cenioną nauką na długo przed odkryciem DNA.
Memy jako jednostki
Memetyka traktuje memy jako dyskretne jednostki, które są niepodzielne, nie dające się podzielić na inne, mniejsze. Mem jako „jednostka" pozwala myśleć o nim jako o „fragmencie", części myśli, która może kopiować się z osoby do osoby, niezależnie czy myśl ta zawiera inne, czy też tworzy część większego memu. Mem składa się z pojedynczego słowa albo z całego tekstu, w którym po raz pierwszy został użyty.Memplex
Większość badań nad memami skupia się na grupach memów, zwanych memplexami takimi jak religia, doktryny lub systemy polityczne czy kulturowe. Memplex zawiera wzajemnie wspierające się memy, które razem mają większe szanse na sukces ewolucyjny.Mem internetowy
Zobacz też
Bibliografia
- Dawkins Richard, Samolubny gen
- Brodie Richard, Wirus umysłu, Łódź 1997.
- Blackmore Susan, Maszyna memowa, Poznań 2002.
- Magdalena Kamińska, Niecne memy. Dwanaście wykładów o kulturze Internetu, Poznań 2011.
| |||||||||||||
Posty
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz